Hiperurykemia może doprowadzić do rozwoju wielu chorób, szczególnie tych układu sercowo-naczyniowego. Jej wczesne wykrycie pozwala zapobiec wystąpieniu groźnych powikłań, dlatego tak ważne jest regularne badanie stężenia kwasu moczowego.

Co to jest hiperurykemia?

Hiperurykemia to podwyższone stężenie kwasu moczowego we krwi. Można o niej mówić, gdy wartość kwasu moczowego przekroczy 6 mg/dl u zdrowych kobiet, 7 mg/dl u zdrowych mężczyzn, a u osób z podwyższonym ryzykiem sercowo-naczyniowym – 5 mg/dl. Stan ten może być związany z nadmierną produkcją kwasu moczowego, zmniejszonym jego wydalaniem przez nerki, a także ze zwiększonym spożyciem puryn, występujących przede wszystkim w diecie wysokobiałkowej (to tzw. dieta bogatopurynowa), oraz zbyt wysokim poziomem fruktozy w diecie.

Jakie choroby może powodować hiperurykemia?

Hiperurykemia kojarzona jest głównie z dną moczanową. Przy podwyższonym stężeniu kwasu moczowego wytrącają się kryształy kwasu moczowego, które z czasem odkładają się w stawach i mogą prowadzić do ich stanu zapalnego, czyli ataku dny moczanowej. Niekiedy kryształy odkładają się także w drogach moczowych, przyczyniając się do kamicy moczanowej.

Jednak ostatnie lata dostarczyły dowodów na to, że hiperurykemia jest przede wszystkim istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego (m.in. miażdżycy, nadciśnienia tętniczego, choroby wieńcowej, niewydolności serca, a także choroby naczyń mózgowych). I odwrotnie – u osób z chorobami układu krążenia często stwierdza się już istniejącą hiperurykemię. Szacuje się, że w Polsce nawet u 50 proc. chorujących na nadciśnienie tętnicze może występować hiperurykemia – czyli u około 5 mln osób. 

Hiperurykemia rzadko występuje samodzielnie, często towarzyszą jej choroby serca i naczyń, takie jak m.in. nadciśnienie tętnicze. Najgroźniejszymi powikłaniami, będącymi konsekwencją występujących wraz z nią chorób układu krążenia, są zawał serca oraz udar mózgu. Wykazano, że u pacjentów z problemami sercowo-naczyniowymi wzrost stężenia kwasu moczowego o każdy 1 mg/dl zwiększa ryzyko zgonu aż o 39 proc., a śmiertelność z powodu chorób serca u pacjentów z hiperurykemią jest ponad 2-krotnie wyższa niż u osób z prawidłowym stężeniem kwasu moczowego we krwi. Poza tym hiperurykemia bardzo często występuje w przebiegu zespołu metabolicznego (nawet u 7 na 10 osób z tym rozpoznaniem) oraz cukrzycy.

Jakie są objawy hiperurykemii?

Wczesne wykrycie hiperurykemii pozwala zmniejszyć ryzyko powikłań. Jednak bardzo często podwyższone stężenie kwasu moczowego nie daje wyraźnych objawów, co utrudnia szybkie rozpoznanie. Hiperurykemia bardzo często zostaje rozpoznana dopiero wtedy, gdy pacjent trafia do szpitala z powodu powikłań: zawału serca lub udaru mózgu.

W niektórych przypadkach na hiperukrykemię mogą wskazywać objawy dny moczanowej, a więc bolesne, zaczerwienione miejsca wokół stawów – najczęściej dotyczy to stawu palucha.

Jak często wykonywać badanie stężenia kwasu moczowego?

Na wczesne wykrycie hiperurykemii pozwala badanie oceniające stężenie kwasu moczowego we krwi. Należy wykonywać je regularnie – przynajmniej raz w roku (o ile specjalista nie zaleci inaczej). Badanie należy zacząć wykonywać najpóźniej od ok. 40. roku życia. Warto wiedzieć, że każdy Polak, który skończył 40 lat, może zgłosić się na takie badanie bez skierowania od lekarza w ramach programu „Profilaktyka 40+”.

Natomiast osoby znajdujące się w grupie ryzyka powinny rozpocząć diagnostykę wcześniej – już w wieku 30 lat. Mowa tu o tych, którzy zmagają się z:

• niewydolnością nerek,
• otyłością,
• nadciśnieniem tętniczym,
• zaburzeniami metabolicznymi, np. cukrzycą,
• wczesnym występowaniem chorób sercowo-naczyniowych w rodzinie (przed 55. r.ż u mężczyzny i przed 65. r.ż. u kobiety)

Z kolei u pacjentów ze stwierdzoną hiperurykemią badanie powinno być wykonywane nawet dwa razy w roku.

Ważne, aby na badanie krwi zgłosić się rano na czczo, najlepiej 8 godzin po ostatnim posiłku. Stężenia kwasu moczowego we krwi różnią się, w zależności od pory dnia – zwykle są nieco wyższe rano i niższe wieczorem.

Jak leczyć hiperurykemię?

Celem leczenia hiperurykemii jest skuteczne obniżenie poziomu kwasu moczowego we krwi do właściwego poziomu. U osób z grupy wysokiego ryzyka chorób serca i naczyń powinien on wynosić < 5 mg/dl, a u pozostałych osób – < 6 mg/dl.

Terapię dostosowuje się do aktualnych wartości kwasu moczowego, przyczyny podwyższonego jego stężenia i ryzyka sercowo-naczyniowego chorego. Należy pamiętać, że leczenie hiperurykemii trwa do końca życia i nie należy go przerywać, nawet gdy poziom kwasu moczowego się unormuje. Przerwanie terapii skutkuje dość szybko ponownym wzrostem stężenia kwasu moczowego i wynikającymi z hiperurykemii konsekwencjami dla zdrowia.

Nie należy zapominać, iż poza tym każdy pacjent powinien zmienić dietę i styl życia, czyli:

• utrzymywać prawidłową masę ciała
• stosować dietę niskofruktozową i niskopurynową, a więc ograniczyć lub zrezygnować z produktów bogatych we fruktozę – ciast, słodyczy, słodkich napojów, oraz zmniejszyć spożycie źródła puryn – mięs, jego podrobów, wywarów, galaret, owoców morza, ryb, ponieważ podwyższają one stężenie kwasu moczowego
• zwiększyć spożycie pełnoziarnistych zbóż, warzyw, jaj, chudego nabiału, orzechów. Z owoców dozwolone są te niskofruktozowe. Warto wiedzieć, że kawa oraz witamina C mają właściwości obniżające kwas moczowy
• ograniczyć spożycie alkoholu (szczególnie piwa, które ze wszystkich alkoholi w największym stopniu wpływa na zwiększenie stężenia kwasu moczowego)
• zaniechać palenia tytoniu
• być aktywnym fizycznie
• dbać o odpowiednie nawadnianie organizmu (należy pić nawet do 3 litrów wody dziennie)

Niestety, przestrzeganie nawet bardzo restrykcyjnej diety pozwala obniżyć stężenie kwasu moczowego jedynie o 10-15 proc. Z tego powodu bardzo często konieczne jest włączenie odpowiedniego leczenia farmakologicznego. Jest ono szczególnie ważne dla obniżenia ryzyka późniejszych powikłań sercowo-naczyniowych. Dotyczy to zwłaszcza osób z grupy wysokiego ryzyka chorób serca i naczyń.

Świadomość na temat hiperurykemii jest kluczowa, gdyż to czynnik ryzyka wielu ciężkich powikłań, szczególnie tych sercowo-naczyniowych. Można ich uniknąć, wykonując regularnie – raz do roku – badania krwi w celu oznaczenia kwasu moczowego. Taka profilaktyka powinna być stosowana u każdego 40-latka, a w niektórych osób nawet po 30. roku życia, szczególnie że podwyższone stężenie kwasu moczowego bardzo często nie daje wyraźnych objawów.

POPRZEDNI