Narodowa Strategia Onkologiczna kładzie duży nacisk na edukację zdrowotną, profilaktykę oraz poprawę jakości życia pacjentów onkologicznych. Działania te mają na celu nie tylko zmniejszenie liczby zachorowań na nowotwory, ale także zapewnienie wsparcia osobom, które pokonały chorobę. – W tym roku czekamy na wprowadzenie edukacji zdrowotnej w szkołach, uruchomienie Narodowego Portalu Onkologicznego, wykorzystania aplikacji IKP do informowania o badaniach przesiewowych, wprowadzenie testu DNA-HPV oraz na rozpoczęcie prac nad inicjatywą „right to be forgotten”– mówi przewodniczący PTO i pełnomocnik NIO-PIB ds. NSO, prof. Piotr Rutkowski.

Jednym z priorytetów Narodowej Strategii Onkologicznej na lata 2020 – 2030 jest rozwój edukacji zdrowotnej, czyli zwiększenie świadomości społecznej na temat profilaktyki nowotworów, kontroli czynników ryzyka, podejmowania wszelkich działań prozdrowotnych i promocja zdrowego stylu życia. Niezwykle istotne jest, aby edukacja ta prowadzona była od najmłodszych lat. Potrzebę wprowadzenia edukacji zdrowotnej w szkołach potwierdza niebezpieczne zjawisko, które rozwinęło się wśród młodzieży w ostatnich latach, a mianowicie używanie e-papierosów. Z badań przeprowadzonych na zlecenie Rzecznika Praw Dziecka wynika, że Polska znajduje się w niechlubnej czołówce krajów UE pod względem deklarowanego używania tzw. jednorazówek przez osoby poniżej 18. r.ż. – już teraz pali co czwarty nastolatek. Edukacja zdrowotna w szkołach odgrywa fundamentalną rolę w kształtowaniu postaw prozdrowotnych i promowaniu odpowiedzialnego podejścia do własnego zdrowia.

Kolejnym priorytetem jest poprawa udziału społeczeństwa w już istniejących badaniach przesiewowych oraz wprowadzenie kolejnych – testu DNA HPV i testu FIT. Według danych NFZ przeanalizowanych przez Narodowy Instytut Onkologii, w 2024 roku udział populacji w kolonoskopii spadł aż o 10 proc. To ogromny spadek, który spowoduje wzrost nowotworów wykrytych w wyższym stopniu zaawansowania. – Razem z organizacjami pacjentów apelujemy o wykorzystanie do komunikacji z obywatelami aplikacji IKP (Internetowe Konto Pacjenta). Każdy z nas mógłby otrzymywać przypomnienie na telefon o konieczności wykonania badania przesiewowego wraz z informacją, gdzie można je wykonać. Mamy wspaniałe narzędzie, którego nie wykorzystujemy do poprawy zdrowia publicznego – wskazuje prof. Rutkowski.

Według badania opinii publicznej przeprowadzonego na zlecenie PTO dotyczącego stosunku Polaków do profilaktyki nowotworów, dla ponad 1/3 (35%) Polaków, istotną rolę odgrywa Internet i to medium, zdaniem 39% badanych mogłoby pozytywnie wpłynąć na poziom świadomości pacjentów. W tym roku zostanie zrealizowane zadanie NSO dotyczące uruchomienia Narodowego Portalu Onkologicznego (NPO). Jego premierę zaplanowano na 27 maja 2025 r. NPO to oficjalna platforma internetowa stworzona ekspertów Narodowego Instytutu Onkologii i PTO, we współpracy z organizacjami pacjentów, mająca na celu dostarczanie rzetelnych informacji o profilaktyce, diagnostyce i leczeniu nowotworów. Będzie to źródło wiedzy zarówno dla pacjentów, jak i lekarzy oraz osób zainteresowanych tematyką onkologii.

Test HPV-DNA to badanie diagnostyczne wykrywające materiał genetyczny (DNA) wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV – Human Papillomavirus) w komórkach pobranych z szyjki macicy. Test ten pozwala na wczesne wykrycie zakażenia wirusem HPV, który jest główną przyczyną raka szyjki macicy i innych nowotworów związanych z tym wirusem. Natomiast test FIT (Fecal Immunochemical Test), czyli immunochemiczny test na krew utajoną w kale, to proste, nieinwazyjne i skuteczne narzędzie w profilaktyce raka jelita grubego, pozwalające na wczesne wykrycie zmian, zanim przekształcą się w nowotwór. – Jako towarzystwo naukowe zabiegamy o to, żeby oba testy zostały wprowadzone jeszcze w tym roku – dodaje profesor.

Następnym priorytetem jest poprawa jakości życia pacjentów, który zakończyli już leczenie onkologiczne. Nawet wiele lat po zakończeniu leczenia pacjenci borykają się z licznymi wyzwaniami zdrowotnymi, społecznymi i zawodowymi. „Prawo do bycia zapomnianym” (Right to be Forgotten) to inicjatywa mająca na celu zapewnienie osobom, które przeszły leczenie onkologiczne, równych szans w dostępie do kredytów, ubezpieczeń i innych usług finansowych. – Dzięki niej byli pacjenci onkologiczni nie będą dyskryminowani ze względu na historię choroby. To niesprawiedliwe, aby „karać” osoby korzystające z badań profilaktycznych, które odpowiednio wcześnie wykryły chorobę i dzięki czemu terapia zakończyła się sukcesem – tłumaczy prof. Rutkowski. W raporcie PE 2020/2267(INI) „Wzmocnienie Europy w walce z rakiem” stwierdza się, że „najpóźniej do 2025 r. wszystkie państwa członkowskie powinny zagwarantować prawo do bycia zapomnianym” pacjentom, którzy przeżyli chorobę nowotworową. Niedawno Rumunia wprowadziła takie prawo, a jak dotąd już 11 krajów w Europie zapewniło pacjentom „prawo do bycia zapomnianym”.

Inną ważną kwestią, o której rozmawiamy z organizacjami pacjentów m.in. w ramach organizowanego przez nas „Forum pacjentów onkologicznych i ekspertów – o przyszłości onkologii” jest usunięcie barier w dostępie do leczenia uzdrowiskowego dla pacjentów onkologicznych – zwraca uwagę prof. Rutkowski. Pacjenci onkologiczni po zakończonym leczeniu często potrzebują kompleksowej rehabilitacji, aby powrócić do pełni sił i poprawić jakość swojego życia. Jednym z istotnych elementów wsparcia dla tej grupy są pobyty w sanatoriach. Niestety, w praktyce napotykają oni na liczne bariery, które utrudniają lub uniemożliwiają im skorzystanie z tej formy leczenia uzdrowiskowego.

– Wszystkie te inicjatywy stanowią kluczowy element budowania społeczeństwa bardziej świadomego i wrażliwego na potrzeby pacjentów onkologicznych. Ten rok jest szczególny, ponieważ Senat ustanowił go Rokiem Edukacji Zdrowotnej i Profilaktyki, a jednym z priorytetów polskiej prezydencji w UE jest właśnie bezpieczeństwo zdrowotne. Decydenci powinni to wykorzystać dla zbudowania efektywnego systemu zapobiegania chorobom nowotworowym – podsumowuje profesor.

POPRZEDNI