Niewydolna wątroba może powodować objawy neurologiczne i psychiczne. Chorzy mają problemy z koncentracją, co więcej – mogą stwarzać zagrożenie dla siebie i otoczenia. Encefalopatia wątrobowa to zespół zaburzeń neuropsychiatrycznych, które towarzyszą niewydolności wątroby. 

Czym jest encefalopatia wątrobowa?

Jest to zespół zaburzeń neuropsychiatrycznych, które towarzyszą niewydolności wątroby. Encefalopatia jest objawem uszkodzenia funkcji mózgu przez czynniki toksyczne, głównie amoniak. W tym miejscu chciałbym powiedzieć kilka słów o funkcji wątroby. Jedną z ważniejszych czynności tego narządu jest neutralizacja toksyn, które docierają do naszego organizmu z zewnątrz, oraz toksyn, które powstają w organizmie jako produkt typowych przemian metabolicznych. Wysokie stężenia toksyn, w tym amoniaku, powoduje obrzęk mózgu, czego następstwem są zaburzenia przewodnictwa nerwowego.

Kogo może dotknąć ta choroba? Czy istnieją czynniki, które zwiększają ryzyko jej występienia?

Choroba występuje w zaawansowanym uszkodzeniu wątroby. Może to być marskość wątroby lub ciężkie, ostre uszkodzenie wątroby, np. po zatruciu toksynami. Należy zaznaczyć, że zauważalne objawy encefalopatii wątrobowej występuję u ok. 40 proc. pacjentów z marskością wątroby. W początkowych stadiach marskości wątroby, encefalopatia pojawia się okresowo i jest skąpoobjawowa. Z biegiem czasu epizody encefalopatii są częstsze, utrzymują się dłużej. W skrajnej marskości wątroby występuje przewlekła encefalopatia o różnym natężeniu. Najcięższą postacią jest śpiączka wątrobowa, która u części pacjentów jest nieodwracalna i nieuchronnie prowadzi do ęmierci.
Jest wiele czynników, które mogą wywołać encefalopatię wątrobową. Najczęściej jest ona indukowana przez infekcje. Może to byę infekcja grypowa, zatrucie pokarmowe lub zakażenie układu moczowego. Innym czynnikiem jest odwodnienie z zaburzeniami elektrolitowymi. Często jest to efektem przyjmowania małej ilości płynów, np. w czasie upałów, lub następstwem działania leków moczopędnych. Pacjenci z marskością mają obrzęki oraz wodobrzusze, dlatego są narażeni na odwadniające działanie leków moczopędnych.

Czy są jakieś specyficzne objawy, które powinny nas zaniepokoić?

Pierwsze objawy encefalopatii wątrobowej są różne. Mogą to być zaburzenia nastroju od apatii do agresji. Zaburzenia rytmu snu i czuwania. Taka osoba podsypia w ciągu dnia, a w nocy nasila się u niej aktywność psychoruchowa. Jeżeli u chorego z marskością wątroby pojawi się splątanie, zaburzenia pamięci, pogorszy się koordynacja ruchu, pojawią się o różnym nasileniu zaburzenia czasu i przestrzeni, to jest poważny sygnał, że należy zgłosić się do lekarza. Może to być lekarz rodzinny, a najlepiej specjalista hepatolog.

W jakich okolicznościach chorzy najczęściej dowiadują się o chorobie?

Z reguły dzieje się to przypadkowo. Choroby wątroby są w większości bezobjawowe. Ponieważ naturalnie wątroba jest pozbawiona unerwienia czuciowego. Dlatego długotrwająca choroba wątroby przebiega w sposób niezauważalny. Jej wykrycie następuje często przypadkowo, np. przy okazji okresowych badań lekarskich. Duża część pacjentów z marskością wątroby dowiaduje się o swojej chorobie po wielu latach jej trwania.

Na czym polega leczenie encefalopatii wątrobowej? Czy jest ona uleczalna?

Poprawiając funkcję detoksykacyjną wątroby uzyskujemy jednocześnie zmniejszenie lub nawet ustąpienie objawów encefalopatii wątrobowej. Dlatego chory z marskością wątroby powinien mieć świadomość zagrożenia i skrupulatnie przestrzegać zaleceń swojego lekarza.

Osoby z marskością wątroby powinny unikać kontaktu ze środkami toksycznymi, nie spożywać żywności konserwowanej, zawierającej duże ilości chemicznych dodatków. Ważne, by nie spożywały alkoholu. Alkohol jest metabolizowany w wątrobie, a jednym z produktów powstających z niego jest aldehyd octowy, 10-ciokrotnie bardziej hepatotoksyczny od etanolu.

Powinniśmy zapobiegać powstawaniu neurotoksycznego amoniaku oraz zmniejszać jego stężenie we krwi obwodowej. Są określone schematy takiego leczenia. Przewlekłe leczenie częściowo chroni przed wystąpieniem epizodów encefalopatii wątrobowej. Chorzy z marskością wątroby, którzy w wyniku leczenia mają prawidłowe stężenia amoniaku we krwi żyją dłużej.

Marskość wątroby jest chorobą nieodwracalną, więcej – jest chorobą postępującą. O dynamice jej przebiegu decyduje wiele elementów. Najważniejsze jest wyeliminowanie czynnika wywołującego chorobę, np. eradykacja zakażenia HBV, HCV lub odstawienie alkoholu u osoby uzależnionej. Jedynym i ostatecznym sposobem wyleczenia jest przeszczep wątroby.

Jakie mogą być skutki nieleczonej encefalopatii wątrobowej?

Nieleczona encefalopatia wątrobowa prowadzi do nasilenia objawów z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Nasilający się obrzęk mózgu powoduje upośledzenie wyższych czynności intelektualnych, zaburzenia świadomości, zmiany charakterologiczne, zaburzenia postrzegania, osłabienie reakcji na bodźce z otoczenia. To może być groźne dla osoby chorej lub dla jej otoczenia. Wyobraźmy sobie kierowcę z encefalopatią wątrobową. Spowolniona szybkość podejmowania decyzji może prowadzić do zwiększonego ryzyka kolizji. W badaniach na symulatorach jazdy wykazano, że tacy chorzy częściej przekraczali oś jezdni, dłużej przebywali na przeciwległym pasie jazdy podczas wyprzedzania oraz błędnie sygnalizowali zamiar skrętu. Zbyt późna reakcja kierowcy z encefalopatią wątrobową jest bardzo groźna w skutkach. Dodatkowo, część pacjentów z encefalopatią wątrobową nie wie, że ma encefalopatię. Dlatego ważna jest czujność osób z najbliższego otoczenia chorego, by odpowiednio zareagować, np. zabronić kierowania pojazdami.

Jaka jest świadomość społeczeństwa na temat tej choroby?

Świadomość społeczeństwa na ten temat jest bardzo niewielka. Często zdarza się, że pacjent zażółcony z dużym wodobrzuszem oraz wyraźnymi objawami encefalopatii wątrobowej sam przyjeżdża samochodem na wizytę do lekarza. Zawsze edukujemy chorych oraz rodzinę o możliwości występienia encefalopatii i jak należy wówczas postępować. Poza badaniami laboratoryjnymi dostępne są bezpłatne aplikacje na smartfonach, które wskazują, jak bardzo spowolnione i nieadekwatne są reakcje pacjenta oraz określają ciężkość zaburzeń encefalopatycznych. To proste narzędzie może uświadomić osobie chorej jej możliwości i ograniczenia mentalne oraz analityczne. Im bardziej nasilona jest encefalopatia wątrobowa, tym bardziej ograniczone jest krytyczne myślenie chorego. Dlatego pacjent z ciężką encefalopatią wątrobową powinien jak najszybciej zgłosić się do szpitala, by otrzymać leki obniżające stężenie neurotoksycznego amoniaku, wyrównujące zaburzenia funkcji wątroby, zmniejszające obrzęk mózgu. Po epizodzie encefalopatii wątrobowej chory powinien przewlekle przyjmować leki zapobiegające następnym epizodom oraz zmniejszające ryzyko hospitalizacji.

POPRZEDNI