Nowoczesne leki przeciwdepresyjne nie uzależniają, rzadko wchodzą w interakcje z innymi lekami i mają niewiele skutków ubocznych. Warto po nie sięgnąć, ponieważ nieleczona depresja nie tylko obniża jakość życia, może mieć groźne następstwa.

Depresja może dotknąć każdego. Czy istnieją jednak jakieś czynniki, które szczególnie predysponują do jej wystąpienia?

Jest ich wiele. Mogą one mieć charakter socjodemograficzny, a więc obejmować miejsce zamieszkania, wiek, stan cywilny, wykształcenie czy warunki socjalno-ekonomiczne. Szczyty zachorowalności na depresję obserwuje się najczęściej na trzech etapach życia. Pierwszym z nim jest adolescencja, drugim, który dotyczy tylko kobiet, to okres ciąż i połogu, a ostatnim — wiek podeszły. Wśród seniorów obserwujemy wyraźne piki pierwszych epizodów depresyjnych. Patrząc jednak na statystyki, najczęściej chorują osoby w wieku średnim. W tym okresie kumulują się bowiem różne czynniki ryzyka, które nie są związane z wiekiem, np. rozwód, zawód miłosny, utrata pracy, pieniędzy czy dóbr materialnych, choroba i śmierć bliskich osób, różnego rodzaju wypadki. Na depresję bardziej narażone są również ofiary przemocy domowej i mobbingu.

Depresja może również towarzyszyć wielu przewlekłym chorobom somatycznym, jak i niektórym zaburzeniom psychicznym (tj. zaburzenia osobowości, uzależnienia). Do jej rozwoju szczególnie predestynują choroby przebiegające z bólem czy prowadzące do niepełnosprawności, które powodują wykluczenie społeczne. Warto wspomnieć, że u podłoża depresji mogą leżeć też uwarunkowania genetyczne. Udowodniono, że depresję dziedziczy się w sposób poligenowy. Oznacza to, że ryzyko zachorowania rośnie, jeżeli w biologicznej rodzinie występowały zaburzenia psychiczne, głównie depresyjno-lękowe.

W jaki sposób objawia się depresja?

Osiowe objawy depresji to obniżony nastrój, anhedonia (brak lub utrata odczuwania przyjemności) i zmniejszenie napędu psycho-ruchowego, co odpowiada stałemu uczuciu zmęczenia. Poza tym może pojawić się obniżenie pamięci i koncentracji, zaburzenia snu, apetytu i libido, niska samoocena, pesymistyczne widzenie przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, myśli i zamiary samobójcze. Mogą występować również objawy somatyczne, np. bóle i zawroty głowy czy niespecyficzne dolegliwości w klatce piersiowej. W przypadkach ciężkich, które określamy jako epizody depresji psychotycznej, często pojawiają się np. urojenia. Aby rozpoznać depresję wystarczy, że wystąpią dwa z trzech podstawowych objawów oraz co najmniej dwa symptomy dodatkowe. Muszą one jednak trwać minimum dwa tygodnie przez większość dni w tym czasie i większość godzin w każdym z tych dni, a także powodować wyraźne cierpienie. Warto przy tym zaznaczyć, że pacjent w epizodzie łagodnym czy umiarkowanym może dość dobrze funkcjonować zawodowo lub społecznie, ale rodzinnie — już nie.

Czy objawy te są różne w zależności od płci?

Są one podobne, jednak kobiety szybciej identyfikują u siebie objawy dyskomfortu i częściej to manifestują. Z kolei u mężczyzn częściej występuje impulsywność i drażliwość, które są jest ekwiwalentem lęku i bezradności. Ponadto męska depresja znacząco częściej przebiega z uzależnieniem od alkoholu lub narkotyków. Używki są traktowane jako forma samoleczenia, ponieważ dają uczucie odprężenia, przyjemności, satysfakcji, ułatwiają zasypianie. Początkowo zwykle nadużywanie substancji psychoaktywnej ma charakter kompensacyjny, później pojawia się tolerancja, aż w końcu — wszystkie objawy uzależnienia. W ten sposób tworzą się dwa problemy kliniczne. Co więcej, z tego względu mężczyźni później zgłaszają się do lekarza. Często przyprowadzają ich żony czy partnerki, ale dopiero wówczas, gdy depresja jest w stadium umiarkowanym, czy nawet ciężkim.

Co można zrobić, jeśli osoba chora na depresję nie pozwala sobie pomóc? Jaka w tym aspekcie jest rola osób bliskich, a jaka personelu medycznego?
Najważniejsze jest społeczne zwiększanie świadomości i walka ze stygmatyzacją chorych. Należy podkreślać, że depresja jest jednostką chorobową, a nie lenistwem. Trzeba ją diagnozować i leczyć, ponieważ nieleczona prowadzi do zaburzeń funkcjonowania w społeczeństwie i rodzinie, utraty pracy, rozpadu związku, ale też wielu chorób somatycznych (np. zawałów serca). Ważna jest przy tym akceptacja i wsparcie bliskich osób, które mogą zasugerować wizytę u lekarza. Jeżeli już do tego dojdzie, to w rękach lekarza jest postawienie diagnozy i przekonanie pacjenta do leczenia. Kluczowa może być przy tym informacja, że współczesna preparaty przeciwdepresyjne są nie tylko skuteczne, ale też bezpieczne.

Czy tylko psychiatra może zdiagnozować depresję?
W rozpoznawaniu i leczeniu depresji ogromną rolę odgrywają również lekarze rodzinni, którzy zwykle są odpowiednio przeszkoleni. To oni obecnie dokonują większości ordynacji leków przeciwdepresyjnych. Zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego i Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej, lekarz rodzinny powinien skierować pacjenta do psychiatry dopiero po niepowodzeniu leczenia epizodu depresyjnego, czyli kiedy po 8 tygodniach terapii nie ma poprawy albo stan pacjenta się pogarsza.

Jak wygląda proces terapeutyczny?
Leczenie przeciwdepresyjne jest procesem długofalowym. Pierwsze efekty można zauważyć między 2. a 4. tygodniem, a pełna remisja objawów występuje między 2. a 3. miesiącem terapii. Dynamika zdrowienia jest dość indywidualna i nie jest równomierna w zakresie wszystkich objawów, np. najpierw mogą ustąpić objawy somatyczne i lęk, później może poprawić się nastrój, ale zaburzenia snu czy obniżone libido mogą utrzymywać się dłużej. Jeżeli jest to pierwszy epizod depresyjny, należy stosować leczenie podtrzymujące od 6 do 9 miesięcy z założeniem, że preparaty przeciwdepresyjne lepiej odstawiać wiosną lub wczesnym latem, a nie np. w listopadzie. W przypadku kolejnych epizodów depresyjnych leczenie podtrzymujące powinno trwać co najmniej 2 lata. Powyżej trzech epizodów depresyjnych u pacjentów, u których istnieją czynniki ryzyka nawrotów, terapia może być prowadzona przez wiele lat, a nawet do końca życia.

Obecnie najczęściej stosowane są leki z grupy z SSRI  i SNRI, a także preparaty o mieszanym lub receptorowym mechanizmie działania. Wśród nich są leki dedykowane konkretnym grupom pacjentów, np. osobom otyłym czy z zaburzeniami łaknienia, mającym kłopoty z zasypianiem, ale też z nadmierną sennością, zmagającymi się — poza depresją — również ze stanami lękowymi. Większość z nich nie zaburza funkcjonowania psychomotorycznego i poznawczego, a więc pozwala na prowadzenie samochodu i obsługiwanie urządzeń mechanicznych, a także wytężoną pracę umysłową. Ogólnie są to preparaty bezpieczne, które nie uzależniają, rzadko wchodzą w interakcje z innymi lekami i mają niewiele skutków ubocznych. Ważne jest jednak, aby przyjmować je zgodnie z zaleceniami lekarza.

POPRZEDNI