Bez rozwoju nauki i świadomości nie doszlibyśmy do takiej innowacji i wygody jaką osiągnęliśmy w dzisiejszych czasach. To dzięki tym rzeczom człowiek może przeżywać wiele aspektów z naszego życia piękniej, głębiej i swobodniej. Jednym z tych aspektów jest ciąża i poród. Są to wyjątkowe momenty w życiu kobiety. Chęć posiadania dziecka jest obecnie decyzją świadomą i dojrzałą od początku, zatem warto zadbać o stosowną wiedzę nt. okresu ciąży, porodu i połogu.

Profilaktyka to droga przygotowania psychicznego i emocjonalnego kobiety. Umożliwia przyswojenie zmian zachodzących w jej życiu. Jak podaje J. Piziak każda zmiana bowiem to czynnik stresogenny, wpływający ujemnie na stan psychiczny.  Istotą dla zdrowia i zachowania równowagi psychicznej kobiety ciężarnej jest poczucie bezpieczeństwa i świadomość stanu zdrowia płodu. Udział przyszłych rodziców w zajęciach szkoły rodzenia oswaja ich z nadchodzącym zadaniem oraz redukuje obawy związane z przebiegiem ciąży i porodu. Na dodatek wzmacnia więzi rodzicielskie i partnerskie.

Szkoły rodzenia istnieją od XIX wieku, w Polsce powstawały w latach 50. XX wieku. Zaobserwowano bowiem, że brak wiedzy na temat porodu powoduje wzrost napięcia i w konsekwencji wzrost odczuwania bólu. Pizak zaobserwował, że wskutek podniesienia stanu wiedzy u 83,3% ankietowanych wzrósł również ich stan samopoczucia, a także zmniejszył się poziom lęku przed porodem w 78,57%. Zatem dzięki edukacji polepsza się dobrostan psychiczny rodziców, który jest definiowany jako nieobecność negatywnych objawów/stanów takich jak: dystres, depresja, niepokój, obawy itp. (Hattie, Myers, and Sweeney, 2004; Hills, and Argyle, 2002). Jednocześnie dobrostan psychiczny traktowany jest jako wskaźnik adaptacji jednostki do różnych wydarzeń krytycznych czy kryzysowych.^[1] Według badań porównujących dobrostan wśród różnych grup badawczych, w tym między innymi mężczyzn oczekujących narodzin dziecka, kobiet ciężarnych i rodziców dzieci rehabilitowanych z powodu nieprawidłowości rozwojowych, ich wspólną cechą był fakt przechodzenia przez osoby badane przez kryzys rozwojowy (np. narodziny dziecka), sytuacyjny (np. choroba nowotworowa), rodzinny (rozwód, choroba dziecka).

Najwyższe wyniki w ocenie własnego dobrostanu osiągnęli ojcowie oczekujący narodzin dziecka (Goryczka, 2015) oraz kobiety ciężarne (Ilska, 2016), zarówno w zakresie ogólnego dobrostanu, jak poczucia satysfakcji. Najniższy poziom dobrostanu zaobserwowano w grupie rodziców dzieci z zespołem Downa (Kózka, 2015) oraz u rodziców dzieci rehabilitowanych z powodu różnych nieprawidłowości rozwojowych (Gnat, 2013).

Z jednej strony rodzicielstwo jest pozytywnym doświadczeniem (Dyrdal, 2011), z drugiej strony badania wskazują, że rodzice (już w okresie ciąży) częściej doświadczają negatywnych emocji, większej labilności emocjonalnej, mają wyższe wskaźniki lęku i depresji niż osoby bezdzietne (Umberson, and Williams, 1999, za: Dyrdal, and Lucas, 2012). Rodzice doświadczają krótkookresowego wzrostu subiektywnego dobrostanu po przyjściu na świat dziecka, jednakże nie jest to efekt stały. Po około 6 miesiącach od narodzin, nazywanych okresem miodowym, opiekunowie doświadczają spadku subiektywnego dobrostanu. Z kolei po dwóch latach poziom satysfakcji z życia klasyfikuje się  na poziomie bazowym (Dyrdal, and Lucas, 2012).

Czynnikami obniżającymi dobrostan są między innymi pojawienie się negatywnych emocji (niepokoju, lęku), zaburzenia snu spowodowane obowiązkami rodzicielskimi (w przypadku posiadania młodszych dzieci), wyczerpanie, zmęczenie i przeciążenie rodziców (w przypadku posiadania starszych dzieci), a także problemy związane z samym dzieckiem, temperament dziecka, styl przywiązania rodzica, napięcia w relacji z partnerem, trudności finansowe (por. Nelson, Kushlev, and Lyubomirsky, 2014).

W badaniu Bakiery i Stelter (2010) wykazano, iż poziom zadowolenia z życia był wyższy wśród rodziców dzieci zdrowych w porównaniu do rodziców dzieci z niepełnosprawnością intelektualną. Opieka i wychowywanie dziecka zdrowego dostarcza matkom ogromnej satysfakcji płynącej z uczestnictwa w rozwoju dziecka. W przypadku dzieci z niepełnosprawnościami np. intelektualnymi, trudność w jednoznacznym określaniu ich rozwoju sprawia, że radością macierzyństwa nie jest już samo dziecko, ale jego postępy w rozwoju, nie macierzyństwo jako takie, tylko sukces mierzony rozwojem dziecka (Bakiera, Stelter, 2010). Niepełnosprawność dziecka można traktować jako czynnik obniżający ogólny dobrostan, a związane jest to z trudnościami bezustannej i wymagającej opieki nad dzieckiem oraz zachowaniami dziecka, które bywają stresogenne.

Współczesna edukacja przedporodowa przygotowuje kobietę oraz coraz częściej całą jej rodzinę do okresu okołoporodowego i pełnego macierzyństwa, skupiając się przede wszystkim na powrocie do fizjologicznych procesów, przebiegających przy ograniczeniu do minimum niezbędnej medykalizacji.^[2] Na zdrowie kobiety oraz jej dziecka wpływają zachowania z całego okresu ciąży, porodu i połogu, dlatego tak ważne jest dość wczesne rozpoczęcie prowadzenia edukacji mającej na celu przygotowanie kobiety do nowej życiowej roli. Bezpłatną edukację przedporodową kobieta ma możliwość rozpocząć od 21. tygodnia ciąży, spotykając się z położną 1 raz w tygodniu do osiągnięcia przez nią 31. tygodnia ciąży, a następnie ma możliwość odbywania spotkań 2 razy w tygodniu, aż do momentu porodu. Do 2 miesięcy kalendarzowych życia dziecka położna POZ jest zobowiązana do 4–6 wizyt patronażowych. Położna pełni kluczową rolę w życiu ciężarnej i młodych rodziców. Jest bowiem przekaźnikiem wiedzy w aspektach profilaktyki i promocji zdrowia, jak i wspomaga świadczeniami pielęgnacyjnymi, diagnostycznymi, leczniczymi oraz rehabilitacyjnymi.

Przygotowania do porodu i narodzin dziecka nie potrzebuje jednak tylko osoba w ciąży. Ogromną rolę pełnią najbliżsi ciężarnej, w tym jej partner. Zajęcia edukacyjne pomagają zwiększyć zaangażowanie partnera podczas porodu i opieki nad noworodkiem. Przyszły ojciec pewniej podchodzi do pielęgnacji noworodka, ponieważ niektóre elementy pielęgnacji przećwiczył już na zajęciach praktycznych podczas kursu opieki przedporodowej. W trakcie zajęć kształtuje się prawidłowe postawy rodzicielskie oraz wzmacnia więź partnerską. Mężczyzna, który pozna przebieg porodu, będzie mógł lepiej rozumieć jego przebieg, a także aktywnie pomagać swojej partnerce.

Przełom XX i XXI w. jest okresem, w którym doczekaliśmy powszechności i dostępności informacji. Internet i ogromna ilość tekstów pisanych oraz ekspertów dają każdemu możliwość zdobywania informacji w mgnieniu oka. Według badań M. Makury-Studzińskiej, A. Wdowiaka., D. Podstawki i M. Stec wiedzę na temat ciąży i jej rozwiązania respondentki czerpały najczęściej od koleżanek, które były już w ciąży i urodziły dziecko (80,4%), podczas wizyt u lekarza (64,3%), a także z czasopism/książek (54,5%) i Internetu (20,5%).

Świadoma Mama® jest projektem edukacyjnym, który zachęca do udziału w zajęciach praktycznych i teoretycznych nie tylko kobiety ciężarnej, ale również osób towarzyszących. Już od 2010 roku pomaga wszystkim rodzicom świadomie wychowywać i najlepiej odpowiadać na potrzeby swoich dzieci. Działania to przede wszystkim bezpłatne, ogólnopolskie warsztaty skierowane do przyszłych i obecnych rodziców 0-3 r.ż.. Celem Świadomej Mamy jest nauka akceptacji zmian zachodzących w życiu oraz tego jak przygotować się do okresu ciąży, porodu, połogu i opieki nad noworodkiem. Treści edukacyjne są ogólnodostępne na platformach Instagram, Facebook, Youtube, Spotify, TikTok oraz aplikacji Świadoma Mama (e-mama24). Poza tym wiedza przekazywana jest w formie warsztatów stacjonarnych i webinarów. Warsztaty online są prowadzone regularnie w każdy wtorek, natomiast spotkania bezpośrednie odbywają się w czwartki. Lekarze i specjaliści podczas wykładów omawiają najważniejsze zagadnienia dotyczące pobytu w szpitalu, budując pewność siebie oraz poczucie bezpieczeństwa kobiety. Webinary i warsztaty są prowadzone przez doświadczonych specjalistów z dziedziny psychologii, pedagogiki, żywienia i pielęgnacji dzieci. Do najczęstszych gości organizowanych wydarzeń należą: położna, ginekolog, pediatra, neurologopeda, surdologopeda, psycholog, dietetyk, neonatolog, fizjoterapeuta uroginekologiczny i pediatryczny, chustonoszka, ekspert shantal, stomatolog, psychiatra, seksuolog, diabetolog. Przekazywane są przede wszystkim praktyczne umiejętności i wiedza, które pomogą rodzicom w codziennym życiu z dzieckiem. Co więcej każdy uczestnik warsztatów ma możliwość wygrania atrakcyjnych nagród, czy zapoznania się z lokalnymi firmami.

Oprócz webinariów i warsztatów, w ramach projektu Świadoma Mama® prowadzone są również transmisje na żywo ze specjalistami. Transmisje na żywo odbywają się co środę na Instagramie i Facebooku. Uczestnicy mają możliwość pozyskania wiedzy od specjalistów i lekarzy z całej Polski. Podczas live’ów, przyszli rodzice mają okazję do bezpośredniej interakcji z prowadzącymi, zadawania pytań i uzyskiwania odpowiedzi na bieżąco.

Istnieje pozytywna zależność między posiadaną wiedzą a poczuciem bezpieczeństwa przyszłych Mam. Kobiety, które uzyskały wyczerpujące informacje na temat przebiegu porodu, miały większe poczucie bezpieczeństwa, wykazywały mniejsze poczucie lęku, stresu przed porodem. Im bardziej przyszli rodzice są wyedukowani tym większa jest redukcja kortyzolu, poczucie bezpieczeństwa oraz wspólne dobro dziecka i rodziców. Możliwości w pozyskiwaniu wiedzy są różnorodne i wszechstronne. W dzisiejszych czasach istnieją bezpieczne przestrzenie w internecie, które w bezpłatny i dogodny sposób zaktualizują naszą wiedzę i wskażą kierunek działań. Na domiar tego, fachowa pomoc położnej czy pediatry nie była wcześniej tak szeroko dostępna, co wręcz obliguje do pielęgnowania swojej świadomości dla siebie i innych.

Bibliografia:

1. Przyszłe mamy coraz bardziej świadome swoich praw – wynika z ankiety przeprowadzonej przez NFZ. [online]. NFZ. 12.07.2016. [dostęp: 3.08.2021]. http://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-centrali/przyszle-mamy-coraz-bardziej-swiadome- swoich-praw-wynika-z-ankiety-przeprowadzonej-przez-nfz,6886.html
2. Jakie są kompetencje położnej POZ? [online]. Serwis Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia. [dostęp: 3.08.2021]. Dostęp w internecie: https://pacjent.gov.pl/system-opieki-zdrowotnej/jakie-sa-kompetencje-poloznej-poz
3. M. Kwiatek, T. Gęca, J. Biegaj-Fic, A. Kwaśniewska. Szkoła rodzenia – profil pacjentek oraz wpływ zajęć na przebieg porodu i stan noworodka. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2011, Tom 17, Nr 3, 111-115
4. E. Puszczałowska-Lizis, K. Mokrzycka, S. Jandziś. Wpływ edukacji przedporodowej na przebieg ciąży, porodu i wczesne macierzyństwo. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2016, Tom 22, Nr 4, 264–269
5. Argyle, M. (2005). Przyczyny i korelaty szczęścia. In: J. Czapiński (ed.), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka (pp. 165-203). Warszawa: PWN.
6. Bakiera, L., and Stelter, Ż. (2010). Rodzicielstwo z perspektywy rodziców dziecka pełnosprawnego i niepełnosprawnego intelektualnie. Zalety i wady życia w rodzinie i poza rodziną. Roczniki socjologii rodziny XX. UAM Poznań, pp.131-151.
7. Beisert, M. (2000). Rozwód. Proces radzenia sobie z kryzysem. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
8. Czapiński, J. (2012). Psychologiczne teorie szczęścia. In: J. Czapiński (ed.) Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka (pp. 51-102). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
9. Kaczmarek, Ł.D. (2016). Pozytywne interwencje psychologiczne. Dobrostan a zachowania intencjonalne. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-KA
10. Ryff, C.D., and Keyes, C.L.M. (1995). The structure of psychological well-being revisited. Journal of Personality and Social Psychology, 69, pp. 719-727. doi:10.1037/0022-3514.69.4.719

POPRZEDNI