W zapobieganiu krztuścowi najważniejsze są terminowo wykonywane szczepienia niemowląt oraz szczepienia ciężarnych i to w każdej ciąży. Dzięki temu matka przekaże nienarodzonemu dziecku odporność. Później rodzice powinni przestrzegać obowiązującego w Polsce kalendarza szczepień.

Czy krztusiec wciąż stanowi zagrożenie dla dzieci? Jak wygląda zachorowalność w populacji pediatrycznej?

Przez ostatnie 2 lata pandemii – reżim sanitarny, czyli dystans społeczny, noszenie maseczek, mniejsza mobilność spowodowały, że zapadalność na krztusiec spadła do bardzo niskiej. W tej chwili ryzyko zachorowania nie jest duże. Gdyby nie pandemia, spodziewaliśmy się kolejnej epidemii krztuśca, ponieważ zdarzają się one co 4-5 lat. Rok 2020 miał być rokiem epidemicznym. Nie możemy zapominać, że pałeczka krztuśca ciągle jest obecna, nie wiemy, jak szybko krztusiec ponownie się uaktywni. Brak krążenia drobnoustrojów w populacji sprzyja kumulacji osób wrażliwych na zachorowanie i tym samy ryzyko epidemii gwałtownie wzrosło. Mimo skutecznych szczepionek i nowych strategii jak dotąd nie udało się wyeliminować tej choroby.

Najpoważniejsze powikłania tej choroby dotyczą niemowląt. Jakie to są za powikłania?

Najpoważniejsze powikłanie to śmierć dziecka. Najmłodsze dzieci nie mają charakterystycznego dla krztuśca kaszlu, bo nie potrafią kaszleć. Za to pojawia się u nich bardzo niebezpieczny bezdech. Te dzieci po prostu przestają oddychać. I to bywa przyczyną ich śmierci. W chorobie tej ze względu na spektakularne objawy, takie jak wystąpienie sinicy i utraty tchu występuje widoczne ryzyko śmierci. Powoduje to wielki stres rodziców. Wykazano także, że część przypadków nagłej „cichej” śmierci łóżeczkowej niemowląt była związana z pierwszą fazą zakażenia pałeczką krztuśca.
Najczęstszym powikłaniem krztuśca jest zapalenie płuc i to nie wywołane pałeczką krztuśca bezpośrednio, ale pośrednio. Krztusiec jest chorobą bakteryjną, ale wszystkie objawy wywołuje toksyna. Bakteria umiejscawia się w oskrzelach i tam produkuje toksynę. Toksyna krztuścowa działa na nabłonek migawkowy w układzie oddechowym w taki sposób jak oparzenie na skórę, czyli wszystkie migawki znikają i tworzy się rana, którą wykorzystują pospolite bakterie wywołujące zakażenia układu oddechowego, np. pneumokoki, gronkowiec złocisty czy Haemophilus influenzae (Hib), i powodują odoskrzelowe zapalenia płuc.

Warto wiedzieć, że krztusiec jest chorobą wyniszczająją. W przypadku starszych dzieci ciężkie napady kaszlu „wykańczają” dziecko. Napady kaszlu z wymiotami, powodują, że dziecko nie je, nie ma łaknienia, chudnie. Dochodzi do wycieńczenia i zaburzeń odżywiania.

Czy można uchronić dzieci przed zachorowaniem i ewentualnymi powikłaniami krztuśca?

Oczywiście. Najlepszym sposobem ochrony jest wykonywanie szczepień przewidzianych w Programie Szczepień Ochronnych. Jest ważne, żeby te szczepienia nie były odkładane.
Do tego bardzo ważne jest, by szczepiły się ciężarne kobiety w każdej ciąży. Dzięki temu dzieci rodzą się już z przeciwciałami przekazanymi przez matkę. Istotne są również szczepienia w strategii kokonu, czyli najbliższych członków rodziny jeszcze nienarodzonego dziecka. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego i Polskiego Towarzystwa Wakcynologii mówią o doszczepianiu osób dorosłych co pięć-dziesięć lat, czyli podawaniu im dawki przypominającej przeciwko krztuścowi.

Jak wygląda harmonogram szczepień dzieci przeciwko krztuścowi?

Po ukończeniu szóstego tygodnia życia dziecko powinno być zaszczepione pierwszy raz. To jest jedno z pierwszych szczepień po okresie noworodkowym, która wymaga podania 3 dawek. W 2. roku życia podawana jest dawka przypominająca. Ponieważ odporność przeciwko krztuścowi poszczepienna i naturalna zanika z czasem, strategią stosowaną od wielu lat jest podanie kolejnych dawek szczepionki w wieku 6 lat, a następnie w 14. roku życia. Na tym kończy się obowiązkowa część szczepień przeciwko krztuścowi.

Jakie są korzyści ze stosowania szczepionek 5w1 i 6w1?

Te szczepionki przede wszystkim poprawiają komfort szczepienia dla dziecka. Jednorazowe ukłucie daje zabezpieczenie przeciwko pięciu lub sześciu chorobom. Dodatkowo są to szczepionki acelularne, inaczej bezkomórkowe, które mają lepszy profil bezpieczeństwa niż szczepienie zwykłą szczepionką przeciwko krztuścowi.

Powiedział Pan, że ciężarne kobiety powinny się szczepić przeciwko krztuścowi dla dobra dziecka. Kiedy jest najlepszy moment, żeby to zrobiły?

Kobieta ciężarna powinna się szczepić przeciwko krztuścowi w bardzo konkretnym terminie – po 27. tygodniu ciąży i do 32 tygodnia ciąży. Chodzi o to, żeby ona odświeżyła swoją odporność i zdążyła przekazać przeciwciała nienarodzonemu dziecku. Szczepimy ciężarną, ale tak naprawdę głównie z myślą o tym, żeby miała pewną odporność, którą przekaże nowo narodzonemu dziecku.

To jest szczepienie przede wszystkim dla dziecka. Dla bezpieczeństwa matki wystarczyłoby, żeby się szczepiła przeciwko krztuścowi raz na 10 lat jak każda osoba dorosła.

Jeżeli kobieta szczepiła się przykładowo 5 lat przed zajściem w ciążę. Czy to oznacza, że ona i jej nienarodzone dziecko jest też zabezpieczone?

Otóż nie. Mamy czasami sytuacje, że kobieta zaszczepiła się tuż przed ciążą. Ryzyko, że ona sama zachoruje, jest dużo mniejsze. Gdybyśmy stosowali tylko strategię kokonu, to by wystarczyło, ale jeżeli chcemy wyposażyć dzieci w przeciwciała przeciwko krztuścowi, to tylko szczepiąc matkę po 27. tygodniu ciąży mamy taką gwarancję.

Dlaczego ważne są szczepienia przypominające?

Osobom dorosłym zaleca się przyjmowanie dawki przypominającej co 10 lat. Szczególnie powinny to czynić osoby z grup ryzyka: personel medyczny, który ma kontakt z noworodkami i niemowlętami, osoby w podeszłym wieku, szczególnie z przewlekłymi chorobami prowadzącymi do niewydolności serca, płuc, nerek lub wątroby, oraz kobiety w ciąży po ukończeniu 27. tygodnia ciąż. Zaszczepić powinny się też osoby z otoczenia noworodka (rodzice, dziadkowie itd.), które będą miały z nim kontakt przez pierwsze 12 miesięcy życia, ponieważ dzieci niezaszczepione zakażają się najczęściej właśnie od nich. Niestety, pomimo zaleceń bardzo niewielki odsetek osób dorosłych w Polsce szczepi się przeciw krztuścowi.

POPRZEDNI