Filarami profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) są szczepienia i badania cytologiczne. Jeśli jednak już dojdzie do zakażenia, można zastosować leczenie wspomagające, które zmniejsza ryzyko wystąpienia zmian wywołanych przez wirus HPV.

Wirus HPV jest niezwykle powszechny, czy jest on zatem aż tak groźny?

Wirus HPV przenosi się głównie drogą kontaktów seksualnych, również przez kontakt skórny w okolicach narządów płciowych. W związku z tym bardzo łatwo jest się nim zarazić. Wiele osób jest biernymi nosicielami, tzn. nie jest świadomych obecności wirusa w organizmie, przez co zarażają innych.

Warto wiedzieć, że prezerwatywa nie daje pełnej ochrony przed zakażeniem wirusem HPV, a jedynie zmniejsza to ryzyko, gdyż wirus może się znajdować także na obszarach, których prezerwatywa nie obejmuje. Jednak jak najbardziej zachęcam do korzystania z niej, ponieważ chronią przez wieloma innymi chorobami wenerycznymi!

Jakie mogą być konsekwencje zakażenia wirusem HPV – zarówno u kobiet, jak i mężczyzn?

Poznano ponad 200 typów wirusa HPV, które dzieli się na niskoonkogenne i wysokoonkogenne. Te pierwsze są przyczyną kłykcin kończystych, będących zmianami nienowotworowymi. Z kolei typy wysokoonkogenne prowadzą do rozwoju nowotworów. Wykazano, że wirus brodawczaka ludzkiego odpowiada za 99,7 proc. przypadków raka szyjki macicy. Za odkrycie tej zależności niemiecki lekarz Harald zur Hausen otrzymał w 2008 r. Nagrodę Nobla. Wiadomo też, że za 70 proc. przypadków raka szyjki macicy odpowiadają typy 16 i 18 wirusa HPV. Poza tym wirus ten może przyczynić się do rozwoju raka pochwy i sromu, prącia, odbytu, a także nowotworów gardła.

Większość nieonkogennych typów wirusa HPV jest samoistnie eliminowanych z organizmu po 1-2 latach od zakażenia. Natomiast zakażenie typami wysokoonkogennymi często przechodzi w postać przetrwałą. Należy zaznaczyć, że obecność wirusa HPV w organizmie nie jest równoznaczna z obecnością nowotworu – od momentu zakażenia do rozwoju raka może minąć kilka, a nawet kilkanaście lat.

Co możemy zrobić, aby uniknąć zakażenia wirusem HPV?

Podstawą są szczepienia. Polska wprowadziła powszechny program szczepień przeciwko HPV dla dziewcząt i chłopców w wieku 12 i 13 lat dopiero 1 czerwca 2023 r., jako ostatni kraj w Unii Europejskiej. Od 1 września 2024 r. obejmuje on dzieci w wieku 9-13 lat. Tymczasem w Niemczech powszechną akcję szczepień wprowadzono w 2007 r. Są kraje Unii, w których wyszczepialność przekracza 90 proc., np. w Holandii. Tymczasem w Polsce na koniec 2024 roku wyszczepialność wyniosła niewiele ponad 25 proc. w grupie objętej programem bezpłatnych szczepień w 2023 r., a poniżej 10 proc. w rocznikach, które dołączyły do programu w 2024 r.*

W 2020 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wprowadziła globalną strategię zakładającą, że jeśli do 2050 r. przeciw wirusowi HPV zostaną zaszczepione dzieci na całym świecie, rak szyjki macicy zostanie całkowicie wyeliminowany. Przypomnę, że spośród wszystkich krajów Unii, to właśnie w Polsce odnotowuje się największą zachorowalność i umieralność z powodu tego nowotworu. Jednocześnie świadomość na temat zależności między wirusem HPV i rakiem szyjki macicy, a także na temat szczepień przeciw HPV jest na bardzo niskim poziomie.

Choć zgodnie z rekomendacjami szczepienie najlepiej wykonać przed inicjacją seksualną, to tak naprawdę można je przyjąć w każdym wieku. Nie wiemy, ile jeszcze kontaktów seksualnych będziemy mieli w przyszłości i ile takich kontaktów będzie miał nasz partner – choć małżeństwo/związek partnerski powinien opierać się na wierności, to rzeczywistość pokazuje, że nie zawsze udaje się ją dotrzymać.

Drugim filarem profilaktyki zakażeń wirusem HPV jest cytologia płynna. Zgodnie z polskimi rekomendacjami należy ją wykonywać raz na trzy lata, ale myślę, że na takie badanie warto się zgłaszać raz na rok. Dodatkowo raz na 3 lata należy wykonać test na HPV. Jeszcze do niedawna przy wchodzeniu w nowy związek rekomendowano wykonanie tylko testu na HIV, kiłę oraz badania w kierunku WZW typu B i C. Obecnie do tej listy można dodać także test na HPV.

Co możemy zrobić, jeśli już dojdzie do zakażenia wirusem, czy są dostępne preparaty, które pomogą w pozbyciu się wirusa HPV i mogą uchronić przed rozwojem raka szyjki macicy, prącia czy odbytu? Na czym polega specyfika tych preparatów?

Na rynku dostępne są dopochwowe żele, które tworzą barierę ochronną na błonie śluzowej szyjki macicy, zapobiegając wniknięciu wirusa HPV, a tym samym zmniejszają ryzyko dalszej infekcji. Preparaty te wspomagają także odbudowę uszkodzonej przez wirus błony śluzowej szyjki macicy i pochwy. Przywracają również równowagę mikrobiologiczną pochwy. Dostępne są również suplementy diety w postaci kapsułek, które wspierają prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego oraz pomagają w utrzymaniu prawidłowego stanu błon śluzowych. Sprawny układ odpornościowy to podstawa w walce z infekcją.

Jaka jest rola zdrowej mikrobioty pochwy w kontekście profilaktyki zakażenia wirusem HPV?

To, czy zakażenie wirusem HPV zostanie zwalczone, czy przejdzie w postać przetrwałą zależy m.in. od stanu mikrobioty pochwy. W związku z tym jej prawidłowe funkcjonowanie ma kluczowe znaczenie. Wspomniane leczenie wspomagające ma na celu wspieranie eliminacji wirusa oraz odbudowę struktury i funkcji mikrobioty pochwy, która zapobiega rozwojowi przetrwałego zakażenia.

Jakie jest stanowisko lekarzy dotyczące leczenia wspomagającego? Czy podczas wizyt biorą pod uwagę wszystkie potrzeby pacjenta?

Leczenie wspomagające jest jak najbardziej zalecane, ale myślę, że rozmowy z pacjentkami na ten temat są niestety ograniczone. Większość lekarzy skupia się na cytologii. A rozmowa o szczepieniach, bezpiecznym życiu seksualnym i leczeniu wspomagającym powinna być „must do”.

Wykrycie wirusa HPV wiąże się z dużym stresem oraz lękiem o przyszłość. Jak wówczas wygląda jakość życia pacjentki/pacjenta? Czy oraz w jaki sposób lekarz zajmujący się pacjentką/pacjentem może wpłynąć na zdrowie psychiczne pacjentki/pacjenta?

Myślę, że zalecenie wspominanych preparatów może poprawić komfort psychiczny pacjentek. Jednak najważniejsze, aby podejść do pacjentek całościowo, tzn. zalecić im szczepienia (i mówić o nich do skutku, bo to podstawa profilaktyki przez duże P), wykonanie cytologii, a w razie potrzeby przepisać żel i kapsułki w ramach postępowania wspomagającego.

*https://ezdrowie.gov.pl/portal/home/badania-i-dane/raport-o-szczepieniach-przeciwko-wirusowi-brodawczaka-ludzkiego-hpv

POPRZEDNI