Leczenie onkologiczne może wiązać się z różnymi działaniami niepożądanymi, także tymi dermatologicznymi. Z jakimi zmianami skórnymi najczęściej zmagają się chorzy na nowotwory i jak postępować w przypadku ich wystąpienia? 

Czy wszyscy pacjenci poddani terapii onkologicznej cierpią na problemy skórne?

U pacjentów onkologicznych obserwuje się problemy związane z zaburzeniem proliferacji komórek naskórka i niewydolnością bariery naskórkowej – jest to przede wszystkim suchość skóry, na którą cierpią wszyscy pacjenci – jak również zmiany swoiste dla danej terapii: chemio- i radioterapii, czy leczenia celowanego bądź immunoterapii. W zależności od zastosowanej metody leczenia, mechanizmu działania grupy leków, dawkowania i czasu prowadzonej terapii, skórne działania niepożądane mogą występować częściej lub rzadziej, a stopień ich nasilenia może być różny, podobnie jak charakter zmian skórnych.

Należy pamiętać, że zmiany skórne u pacjentów onkologicznych mogą być związane nie tylko z samym leczeniem onkologicznym, lecz także być pewną reakcją osobniczą zależną od wieku pacjenta, chorób towarzyszących, kondycją skóry przed rozpoczęciem terapii itp.

Kiedy pacjent powinien skonsultować swoje dolegliwości z onkologiem lub dermatologiem?

Pacjent zawsze powinien informować o nich swojego lekarza prowadzącego. Wypracowano rozwiązania pozwalające łagodzić nasilenie czy niwelować wiele problemów skórnych, jak również przeciwdziałać ich występowaniu u pacjentów będących w trakcie terapii onkologicznej. Natomiast w przypadkach, które nie poddają się klasycznemu postępowaniu, gdy zmiany są bardzo nasilone, wymagana jest współpraca interdyscyplinarna – konsultacja dermatologiczna w porozumieniu m.in. z onkologiem.

To, jak długo trwa proces regeneracji, jest kwestią indywidualną. U niektórych zmiany skórne mogą ustąpić jeszcze w trakcie trwania terapii, a u innych dopiero po zakończeniu terapii, co może trwać nawet kilka tygodni. To, w jaki sposób pacjent onkologiczny dba o skórę, jest jednym z czynników wpływających na długość procesu regeneracji. 

Jakie są̨ najczęstsze zmiany skórne, z którymi borykają się̨ pacjenci onkologiczni?

Poza suchością skóry, jej zaczerwienieniem, świądem czy łuszczeniem i pękaniem, może dojść do uszkodzenia przydatków skóry, a co za tym idzie – do wypadania włosów, problemów z ich odrostem, łysienia, osłabienia płytki paznokci.

Często pojawiają się wysypki o różnym charakterze – grudkowe, grudkowo-krostkowe, plamiste, rumieniowe – wynikające z samego mechanizmu działania leków, a także różnego ich łączenia.

W przypadku radioterapii zmiany skórne mogą wystąpić nie tylko w obszarze naświetlania, lecz także w jego pobliżu i najczęściej są to rumień, tkliwość, suchość skóry, a w niektórych przypadkach także owrzodzenia.

U pacjentów onkologicznych występują również inne  dolegliwości, jak zespół ręka-stopa, czy reakcje zapalne np. w trakcie immunoterapii. Stosowanie tej ostatniej metody leczenia może wiązać się w wystąpieniem chorób o podłożu autoimmunologicznym, takich jak np. łuszczyca czy bielactwo, które mogą pozostać z pacjentem na całe życie.

Dlaczego odpowiednia pielęgnacja skóry jest ważna na każdym etapie terapii onkologicznej? Jakie są̨ konsekwencje jej braku?

Odpowiednia pielęgnacja jest ważna, ponieważ prawidłowo funkcjonująca bariera skórna chroni nie tylko przed konsekwencjami samego leczenia onkologicznego, lecz także zmniejsza ryzyko różnego rodzaju infekcji, czy reakcji alergicznych, bądź reakcji z podrażniania. Często hamuje świąd występujący w trakcie różnych terapii onkologicznych, co przekłada się na jakość życia chorego. Konsekwencją braku odpowiedniej pielęgnacji jest więc przede wszystkim obniżenie jakości życia pacjenta.

Jak zatem pacjent powinien dbać o skórę w trakcie oraz po chemio- i radioterapii?

Konieczna jest prawidłowa pielęgnacja skóry przy użyciu preparatów posiadających pH neutralne dla skóry, emolientowych, o właściwościach nawilżających, natłuszczających, które pozostawią na niej warstwę ochronną zabezpieczającą przed powstawaniem uszkodzeń i podrażnień i chronią przed dalszym przesuszaniem. Powinny być one pozbawione syntetycznych zapachów i barwników. Takie preparaty przywracają prawidłową funkcję skóry. Należy je stosować 1-2 razy dziennie, co zdecydowanie poprawia jakość życia chorych. Preparaty przywracające prawidłową funkcję skóry, regenerujące, powinny być stosowane także po zakończeniu terapii, kiedy dochodzi do regeneracji skóry.

Ważna jest również właściwa higiena skóry – należy ją myć codziennie i osuszać delikatnie. Należy unikać pocierania, szorowania skóry, ponieważ te czynności mogą albo nasilić istniejące zmiany, albo je wywołać. Do kąpieli również można wykorzystać emolienty.

W związku z tym, że skórne działania niepożądane mogą występować częściej lub rzadziej, a stopień ich nasilenia może być różny, pielęgnacja nie musi być taka sama dla wszystkich. Niektórzy wymagają bardziej, a inni mniej intensywnego postępowania.

Czy pacjenci zwracają uwagę̨ na skład produktu, którym chcą zaopiekować swoją skórę? Czy ich wybór jest świadomy?

Wydaje się, że pacjenci są świadomi swoich wyborów, zwracają uwagę na stosowane preparaty. W ośrodkach onkologicznych personel, który poddaje pacjentów terapii – nie tylko onkolodzy kliniczni, lecz także radioterapeuci czy pielęgniarki – edukuje ich na ten temat. Wydaje się, że działania te przynoszą efekty, ponieważ coraz częściej pacjenci onkologiczni stosują odpowiednią pielęgnację skóry.

Czy pielęgnacja skóry w trakcie i po zakończeniu leczenia onkologicznego jest ważną̨ formą terapii wspomagającej?

Właściwa pielęgnacja skóry wpływa nie tylko na wygląd skóry, ale także na jej funkcje i jakość życia chorego. Zaleca się, aby pacjenci dbali o skórę jeszcze przed rozpoczęciem leczenia onkologicznego, w jego trakcie, a także po zakończeniu terapii.

Jak chronić skórę przed promieniowaniem UV w trakcie leczenia onkologicznego?

Należy pamiętać, że pacjenci onkologiczni powinni unikać promieniowania ultrafioletowego. Powinni oni stosować ogólne zasady ochrony przed promieniowaniem UV, a więc unikać przebywania na słońcu w godzinach 11-15, nosić odzież, która zakrywa ciało, czapkę lub kapelusz. Z kolei części ciała, które nie są przykryte odzieżą, należy smarować kremem z filtrem o wysokim wskaźniku protekcji (50 SPF) 15–20 minut przed wyjściem z domu, a także regularnie reaplikować preparat w ciągu dnia co kilka godzin.

POPRZEDNI