Miliony osób w Polsce korzysta z terapii inhalacyjnej, a każdy użyty inhalator to osobny ślad węglowy pozostawiony w środowisku. Dlatego każdy lekarz powinien mieć świadomość tego problemu oraz chory, który może wybrać określony inhalator celem ochrony środowiska. Powinniśmy wybierać inhalatory, które pozostawiają najmniejszy ślad węglowy.

Przy jakich chorobach układu oddechowego wskazana jest terapia inhalacyjna?

Terapia inhalacyjna, czyli aerozoloterapia jest wskazana przy wszystkich chorobach dróg oddechowych. Szczególnie zalecana jest jako priorytetowa droga terapeutyczna w astmie, POChP, również mukowiscydozie, zapaleniu oskrzeli, zapaleniu oskrzelików, różnych postaciach zapalenia krtani.

Na czym polega terapia inhalacyjna? Co pozwala osiągnąć?

Terapia inhalacyjna jest to podawanie leków drogą wziewną, przy pomocy inhalatorów. Inhalatory dzielimy na trzy główne grupy: inhalatory ciśnieniowe dozujące, inhalatory suchego proszku oraz nebulizatory. Istnieją jeszcze odmiany tych inhalatorów jak np. inhalator dozujący leki w płynie. Każdy rodzaj inhalatora ma swoje miejsce, często niezamienne w terapii danej choroby u danego pacjenta.

Dzięki terapii inhalacyjnej, lek dostarczany jest drogą inhalacyjną bezpośrednio do miejsca, gdzie toczy się stan chorobowy, pomijając przewód pokarmowy, krążenie systemowe. Wobec tego zazwyczaj wystarcza mniejsza dawka leku podanego drogą inhalacji, aby uzyskać taki sam, bądź znacznie lepszy efekt terapeutyczny niż ten sam lek podany drogą doustną.

Czy występują jakieś istotne różnice pomiędzy dostępnymi inhalatorami? 

Dobór inhalatora powinien odbywać się w partnerskiej rozmowie między pacjentem a lekarzem, w przypadku dzieci między opiekunem a lekarzem. Ostateczna decyzja o wyborze danego rodzaju inhalatora powinna być podejmowana wspólnie, ale przede wszystkim w oparciu o wiedzę, doświadczenie i preferencje pacjenta. Jest to szczególnie istotne w inhalatorach suchego proszku, ponieważ dysponujemy tu bardzo szerokim wyborem. Problem polega na tym, że inhalator trzeba umiejętnie dobrać pod danego pacjenta. Jest to proces, który wymaga co najmniej kilkudziesięciu minut. Nie zawsze jest na to czas, niemniej jednak staramy się, by pacjent razem z lekarzem wybierali rodzaj terapii inhalacyjnej, a w przypadku inhalatorów suchego proszku, rodzaj konkretnego inhalatora.

Ilu chorych w Polsce korzysta z terapii inhalacyjnej? Jak przekłada się to na ilość zużywanych inhalatorów?

Jest to ogromna liczba pacjentów dorosłych i dzieci. Grupa ta może liczyć nawet 6-8 milionów chorych. U dorosłych są to przede wszystkim pacjenci z astmą i POChP. Natomiast jeśli chodzi o dzieci są to głównie pacjenci z astmą, w tym astmą wczesnodziecięcą oraz z zapaleniami krtani.

Inhalatory ciśnieniowe, czy suchego proszku przy codziennym podawaniu leków zazwyczaj wystarczają na około miesiąc, dwa miesiące terapii. W części chorób pacjenci wymagają stosowania leków z dwóch czy trzech inhalatorów, więc skala ich zużycia, mając przykładowo 6-8 mln chorych jest ogromna. Warto zaznaczyć, że istnieje możliwość zmniejszenia ilości zużywanych inhalatorów, gdyż w Polsce są dostępne inhalatory zawierające dwie lub trzy substancje lecznicze.

Jaki związek ma stosowanie inhalatorów ze śladem węglowym pozostawianym w ekosystemie?

Ślad węglowy to rodzaj ekwiwalentu dwutlenku węgla, który jest uwalniany do atmosfery w wyniku produkcji danego inhalatora, jego używania, utylizacji, czyli całego cyklu życiowego danego produktu inhalacyjnego. To nie tylko inhalator, czy leki w nim zawarte, ale opakowanie zewnętrzne, ulotka, transport, czy magazynowanie. Ślad ten liczony w kilogramach czy tonach dwutlenku węgla w zależności od przeliczenia na rok, czy na inhalator jest bardzo zróżnicowany. Największy ślad węglowy dotyczy inhalatorów ciśnieniowych i pochodzi z gazów, które w nim się znajdują. Są to tak zwane F-gazy, czyli gazy, które odpowiadają w ogromnym stopniu za efekt cieplarniany.

Ten niekorzystny efekt cieplarniany, zachodzący na naszych oczach na Ziemi wynika z bardzo wielu rzeczy m.in. z używania sprzętu medycznego, w tym inhalatorów. Aczkolwiek aerozole medyczne i inhalatory stanowią niewielki odsetek całej puli produkowanego dwutlenku węgla, zdecydowanie poniżej 1%. Niemniej jednak naszym zadaniem jest, aby ten ślad ograniczać.  Warto zaznaczyć, że najbardziej przyjazne środowisku są inhalatory suchego proszku, które np. w porównaniu z inhalatorami ciśnieniowymi dozującymi pozostawiają 15-30 razy mniejszy ślad węglowy. Na szczęście świadomość w tym temacie wzrasta. Zaczynają jej nabywać pacjenci, lekarze, edukatorzy zdrowotni, którzy wspierają lekarzy w wyborze inhalatora i edukacji pacjenta w terapii inhalacyjnej. 

Czy można zmniejszyć wpływ inhalatorów na środowisko? Jakiego zakresu działania powinny być podejmowane?

Wszyscy możemy coś zrobić dla środowiska. Każdy lekarz powinien mieć świadomość tego problemu oraz chory, który może wybrać określony inhalator celem ochrony środowiska. Powinniśmy wybierać inhalatory, które pozostawiają najmniejszy ślad węglowy. W większości produktów leczniczych w Polsce jest to możliwe, choć niektóre leki wymagają inhalatora ciśnieniowego i nie występują w inhalatorach suchego proszku. W tych przypadkach nie mamy możliwości zamiany. W pozostałych istnieje możliwość wyboru inhalatora przyjaznego środowisku. Co ciekawe w zeszłym roku obliczono, że w przypadku Polski zamiana inhalatorów ciśnieniowych na suchego proszku w głównych grupach leków inhalacyjnych stosowanych w terapii astmy czy POChP, przyniosłaby korzystny efekt finansowany. Zatem dla Polski z punktu widzenia ekonomicznego, ekologicznego, prozdrowotnego jest to opłacalna dla wszystkich zamiana.

Gdy zależy nam, aby stosowane przez nas leki wywierały jak najmniejszą szkodę dla środowiska, na co wraz z lekarzem należy zwrócić uwagę w przypadku doboru inhalatora? Czy są inhalatory posiadające certyfikat neutralności węglowej?

Przede wszystkim powinniśmy znać wielkość śladu węglowego danego inhalatora. Niestety, takiej informacji nie ma w charakterystykach produktów leczniczych. Trzeba jej szukać w publikacjach naukowych lub na stronach internetowych firm farmaceutycznych. Do tej pory na rynku ukazał się jeden inhalator posiadający certyfikat neutralności węglowej. Należy wspomnieć, iż uzyskanie neutralności klimatycznej przez daną firmę może polegać na zmniejszaniu wytwarzania dwutlenku węgla, tak jak w przypadku wspomnianego inhalatora, ale też zwiększaniu jego pochłaniania z atmosfery poprzez zalesianie.