Wraz z wiekiem następuje zmniejszenie zapotrzebowania energetycznego, natomiast wzrasta zapotrzebowanie na niektóre składniki. W związku z tym codzienna dieta seniorów powinna uwzględniać dużą ilość składników odżywczych przy odpowiedniej kaloryczności, dostosowanej do wieku i aktywności fizycznej. 

Jakie zagrożenie dla seniora niesie zbyt wysokie stężenie cholesterolu?

Podwyższone stężenie cholesterolu we krwi (hipercholesterolemia) jest czynnikiem ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego. Te z kolei są główną przyczyną zgonów dorosłych mieszkańców naszego kraju. Hipercholesterolemia przez wiele lat nie daje żadnych niepokojących objawów, ale prowadzi do odkładania się blaszki miażdżycowej w naczyniach krwionośnych. Może to prowadzić do chorób serca i miażdżycy tętnic, a w konsekwencji do udarów mózgu i zawałów mięśnia sercowego. Szacuje się, że podwyższone stężenie cholesterolu dotyczy ponad 60 proc. Polaków, chociaż nie wszyscy z nich są świadomi istniejącego zagrożenia.

Diagnostyka hipercholesterolemii jest prosta, oparta o lipidogram, czyli oznaczenie: stężenia cholesterolu całkowitego, triglicerydów, frakcji lipoprotein o dużej gęstości (HDL, high-density lipoprotein cholesterol) oraz frakcji lipoprotein o małej gęstości (LDL, low-density lipoprotein cholesterol).

Czy odpowiednią dietą senior może zapobiegać, ale też leczyć wysokie stężenie cholesterolu?

Prawidłowo zbilansowana dieta oraz aktywność fizyczna odgrywają ważną rolę zarówno w profilaktyce, jak też leczeniu zaburzeń gospodarki lipidowej. Zasady diety hipolipemizującej są proste. Obejmują zwiększenie udziału warzyw, orzechów, nasion roślin strączkowych, ryb, olejów roślinnych, fermentowanych napojów mlecznych oraz produktów zbożowych z całego ziarna. Zaleca się także ograniczenie spożycia żywności przetworzonej, bogatej w cukier, tłuszcz i sól. Na podstawie wyników wielu badań klinicznych udowodniono, że sterole i stanole roślinne obniżają stężenie osoczowe cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu LDL poprzez częściowe hamowanie absorpcji jelitowej cholesterolu.

Rekomenduje się ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych (<7% zapotrzebowania kalorycznego) i tłuszczów nienasyconych, zawierających izomery trans na rzecz tłuszczów jednonienasyconych i wielonienasyconych. Tłuszcze nasycone i tłuszcze trans wpływają na podwyższenie stężenia cholesterolu frakcji LDL (zły cholesterol). Tłuszcze trans dodatkowo obniżają cholesterol HDL (dobry cholesterol). Badania wykazują, że każdy dodatkowy 1% energii pochodzącej z tłuszczów nasyconych zwiększa stężenie cholesterolu frakcji LDL o 0,8–1,6 mg/dl. Zastąpienie nasyconych kwasów tłuszczowych kwasami wielonienasyconymi skutkuje obniżeniem cholesterolu ogółem i frakcji LDL. Korzystne jest także zwiększenie spożycia produktów zawierających wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega 3. Kwasy te zmniejszają stężenie triglicerydów, wykazują też działanie przeciwzakrzepowe, antyagregacyjne przeciwzapalne i antyarytmiczne. Uważa się także, że zastąpienie tłuszczów zwierzęcych olejami roślinnymi zawierającymi wielonienasycone kwasy tłuszczowe może zmniejszyć ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego.

Podwyższony poziom cholesterolu jest jednym z głównych czynników ryzyka chorób układu krążenia i jego obniżenie może to ryzyko znacznie ograniczyć. Czy rzeczywiście stosowanie steroli roślinnych wpływa na obniżenia poziomu cholesterolu, czy zostało to udowodnione?

Fitosterole zmniejszają wchłanianie cholesterolu w jelitach. Wyniki badań potwierdzają, że spożywanie steroli roślinnych w ilości 2 g/dobę może skutecznie zmniejszyć stężenie cholesterolu i frakcji LDL-cholesterolu o 7–10%. Związki te występują naturalnie w produktach takich jak warzywa, owoce, orzechy, nasiona zbóż, rośliny strączkowe, oleje roślinne i miękkie margaryny.

W naszej naturalnej diecie zawartość steroli i stanoli jest zbyt mała, aby uzyskać efekt terapeutyczny i dlatego właśnie powstały produkty funkcjonalne, w których dawka steroli jest tak dostosowana, aby skutecznie obniżały poziom cholesterolu. W jakich produktach możemy je odnaleźć?

Spożycie steroli roślinnych waha się w różnych krajach od 250 mg do 500 mg/dobę. Jest to zdecydowanie za mało, aby uzyskać efekt terapeutyczny. Stąd też w leczeniu dietetycznym osób z hipercholesterolemią stosuje się żywność funkcjonalną, zawierającą fitosterole/fitostanole. Związki te dodaje się do margaryn, jogurtów, mleka, majonezów, lodów i soków owocowych. Najczęściej konsumowane są margaryny z dodatkiem steroli i stanoli roślinnych. Produkty te, wprowadzone jako uzupełnienie prawidłowo zbilansowanej diety, pomagają skutecznie obniżyć cholesterol. Produkcja żywności wzbogaconej w sterole/stanole jest regulowana przez odpowiednie przepisy, co zapewnia bezpieczeństwo zdrowotne jej stosowania.