Szczepienie przeciwko grypie jest ważne dla każdego, ale szczególnie dla osób ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia grypy i jej powikłań, z większym ryzykiem wystąpienia zawału serca czy udaru mózgu. Do takich osób należą osoby w wieku podeszłym – przypominają eksperci i zachęcają: szczepmy się! W dobie pandemii COVID-19 grypa nie zniknęła i jesienią może powrócić ze zdwojoną siłą.

Dlaczego warto się zaszczepić przeciwko grypie, zwłaszcza w dobie COVID-19?

COVID-19 pokazał nam, jak ważne jest szczepienie przeciwko powszechnym chorobom wirusowym. Taką chorobą jest COVID-19 wywołany wirusem SARS-CoV-2, taką chorobą jest również grypa. Niestety, do grypy jesteśmy przyzwyczajeni i z tego powodu nie do końca zdajemy sobie sprawę, jak poważnym jest dla nas zagrożeniem, a w szczególności dla niektórych spośród nas. Mam na myśli osoby starsze, czyli powyżej 65. roku życia oraz osoby przewlekle chorujące. A więc szczepmy się, by zmniejszyć ryzyko zachorowania, ale przede wszystkim, aby zmniejszyć ryzyko poważnych powikłań i ryzyko zgonu z powodu grypy. Szczepmy się również po to, żeby chronić najbliższych i inne osoby wokół nas.

Z jakich powodów szczepienia przeciwko grypie są tak ważne dla seniorów?

Jak już wspomniałam, osoby po 65. roku życia należą do grupy największego ryzyka ciężkiego przebiegu grypy i jej powikłań. To fakt dobrze znany od wielu lat. Mamy mocne dane pochodzące z Europy i Stanów Zjednoczonych, które pokazują, że aż 50 do 75 proc. hospitalizacji z powodu grypy, dotyczy właśnie osób po 65. roku życia. Ci pacjenci są również szczególnie zagrożeni powikłaniami pogrypowymi. Mówi się, że nawet do 90 proc. zgonów z powodu grypy to są osoby po 65. roku życia. Dlatego ta grupa powinna być szczególnie chroniona. A nie ma lepszego sposobu prewencji grypy niż szczepienie.

Seniorzy powinni się szczepić, niezależnie czy mają współistniejące choroby przewlekłe, czy też nie. Sam wiek jest wskazaniem do wykonania szczepienia. A jeśli ktoś cierpi na wiele chorób przewlekłych, to te wskazania są szczególnie silne. Warto pamiętać, że ryzyko poważnych następstw zachorowania na grypę jest tym większe, im starsza osoba. U osób po 80. r. ż. ryzyko poważnych powikłań i hospitalizacji z powodu tej infekcji jest prawie sześcio-siedmiokrotnie wyższe niż w populacji młodszych dorosłych.

Zatem o osoby starsze powinniśmy dbać szczególnie. Szczęśliwie w Polsce przy ogólnie złych wskaźnikach wyszczepialności to jest ta grupa, która szczepi się najchętniej. Mówiąc najchętniej mam na myśli niespełna 20 proc. seniorów podających się szczepieniom przeciwko grypie. Ten poziom nadal lokuje nas w ogonie Europy – zgodnie z zaleceniami WHO powinniśmy uzyskiwać odsetek zdecydowanie powyżej 75 proc.

Które grupy seniorów mają w Polsce refundowane szczepienia przeciwko grypie?

Dostępność szczepionek przeciwko grypie w Polsce w ostatnich latach poprawiła się znacząco. Mam na myśli oczywiście dostępność finansową. Obecnie szczepienie przeciwko grypie jest w pełni refundowane, czyli bezpłatne, dla osób powyżej 75. r. ż., natomiast dla osób powyżej 65. r. ż. jest refundowane częściowo. Do tego dochodzą akcje samorządów, które od lat promują szczepienie wśród seniorów finansowane z ich budżetów. Na przykład w Warszawie – to jest teren, który znam – od wielu lat funkcjonuje program bezpłatnych szczepień dla seniorów. W związku z tym gorąco zachęcam seniorów do szczepienia się przed nadchodzącym sezonem grypowym 2021/2022, czyli już od września.

Jakie są najpoważniejsze powikłania grypy?

Mnie jako kardiologa najbardziej martwią powikłania związane z układem krążenia. Wiemy o tym, że grypa sprzyja wystąpieniu zawału serca, niewydolności serca i udaru mózgu. Ocenia się, że w ciągu pierwszych dni infekcji grypowej ryzyko zawału serca jest zwiększone nawet sześciokrotnie, a udaru mózgu czterokrotnie. Infekcja grypowa jest bardzo często przyczyną tzw. dekompensacji układu krążenia, czyli zaostrzenia istniejącej już niewydolności serca, a nawet obrzęku płuc. Poza tym powikłaniem grypy może być zapalenie mięśnia sercowego, które u części osób może doprowadzić do rozwoju niewydolności serca. Powikłania grypy mogą doprowadzić nawet do śmierci.

Co takiego wirus grypy robi układowi krążenia – naszym naczyniom i sercu – że powoduje tak poważne kardiologiczne i neurologiczne powikłania?

Są dwa mechanizmy. Jeden polega na zaatakowaniu mięśnia sercowego i doprowadzeniu do stanu zapalnego, a co za tym idzie do uszkodzenia komórek mięśnia sercowego. Drugi mechanizm polega na wpływie na blaszki miażdżycowe. Wyniki badań realizowanych w ostatnich latach wskazują, że miażdżyca to w dużym stopniu stan zapalny naczyń. Infekcja zapalna, jaką jest grypa, nasila ten stan i przyczynia się do pękania blaszek miażdżycowych, prowadząc na przykład do zawału serca lub udaru mózgu. Grypa sprzyja też występowaniu arytmii, na przykład napadów migotania przedsionków.

Zatem można powiedzieć, że szczepienie przeciwko grypie chroni nas przed wystąpieniem groźnych dla życia incydentów sercowo-naczyniowych?

Zdecydowanie tak. Szczepienie przeciwko grypie jest formą profilaktyki chorób serca i naczyń, dlatego zaleca się je zwłaszcza osobom ze zwiększonym ryzykiem sercowo-naczyniowym, a do takich należą ludzie starsi. Oczywiście grypę możemy przejść łagodnie, zwłaszcza jeśli nie mamy dodatkowych poważnych chorób. Problemy zaczynają się, gdy infekcja ma ciężki przebieg albo dołączają się powikłania, do których może dojść nawet, jeśli początkowo objawy były łagodne. Ryzyko wystąpienia ciężkiego przebiegu grypy i jej powikłań – zapalenia płuc, wystąpienia zawału serca, niewydolności serca – jest większe u osób w wieku podeszłym oraz z wcześniej obecnymi chorobami układu krążenia, a w szczególności chorobą wieńcową, niewydolnością serca, u osób po udarze mózgu, a także z cukrzycą. Mamy jednak sposób, by zapobiec infekcji, a jest nim szczepienie. Co ważne, korzyści z niego są największe u osób najbardziej zagrożonych chorobą i jej powikłaniami. Dlatego w szczególności zaleca się szczepienie osobom w wieku podeszłym. Im osoba starsza, tym korzyści są większe.

Czy szczepienie przeciwko grypie osób po zawale czy udarze mózgu jest bezpieczne?

Generalnie szczepienie przeciwko grypie jest bezpieczne. Co więcej, korzyści u pacjentów po udarze mózgu, zawale serca, ostrym zespole wieńcowym są większe niż u osób zdrowych. Dysponujemy wynikami badań wskazującymi, że szczepienie osoby po zawale serca zmniejsza ryzyko wystąpienia kolejnego zawału. Zmniejsza również ryzyko wystąpienia konieczności rewaskularyzacji mięśnia sercowego, czyli wykonania kolejnego balonikowania czy założenia by-pasów. Dlatego eksperci i towarzystwa naukowe nie mają wątpliwości – szczepienie przeciwko grypie jest nie tylko bezpieczne, ale przede wszystkim zmniejsza ryzyko występowania chorób serca i naczyń, w szczególności u pacjentów, u których już incydenty naczyniowe w przeszłości występowały.