W ostatnich latach w Polsce poprawiły się wskaźniki przeżyć w niektórych nowotworach, dotyczy to m.in. raka gruczołu krokowego czy czerniaka, gdzie – co cieszy nas onkologów – różnica w stosunku do krajów Europy Zachodniej jest coraz mniejsza. Niestety wciąż mamy takie nowotwory, w których od wielu lat nie odnotowaliśmy znaczącego postępu. Pomimo dostępu do bezpłatnych badań przesiewowych i nowych metod leczenia wzrasta umieralność m.in. na raka piersi i raka jelita grubego. Wyzwaniem cały czas pozostaje profilaktyka i diagnostyka onkologiczna.

Profilaktyka chorób nowotworowych to złożony proces, który wymaga zaangażowania wielu instytucji, jak i każdego z nas. Niestety udział w badaniach przesiewowych, w tym w najpopularniejszych oferujących mammografię i kolonoskopię jest nadal bardzo niski. Według danych NFZ z września br. z programu profilaktyki raka piersi skorzystało zaledwie 36% docelowej populacji, tj. kobiet w wieku 50-69 lat (wiek ten obecnie uległ rozszerzeniu). Od 2020 roku mamy w Polsce Narodową Strategię Onkologiczną (NSO), będącą krajowym odpowiednikiem dokumentu europejskiego Europe’s Beating Cancer Plan Let’s strive for more. Jest to najważniejszy dokument wskazujący najpilniejsze potrzeby i wyznaczający kierunki rozwoju polskiej onkologii w trwającej dekadzie. Za wdrożenie NSO odpowiadają wspólnie Ministerstwo Zdrowia oraz Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie. Profilaktyka chorób nowotworowych oraz zwiększanie świadomości społeczeństwa na ten temat jest jednym z fundamentalnych zadań zapisanych w NSO.

– Edukacja na temat szkodliwości palenia tytoniu, odpowiedniej diety i aktywności fizycznej, ochrony przed słońcem, unikania substancji rakotwórczych i udziału w szczepieniach przeciwko wirusom powodującym rozwój chorób nowotworowych (p.wirusowi HPV, które są bezpłatne i powszechne od czerwca 2023 r.) powinna być prowadzona nieustannie, już od najmłodszych lat. Świadome podejmowanie zdrowych decyzji i regularne badania kontrolne są kluczowe dla zmniejszenia ryzyka zachorowania na nowotwory oraz poprawy jakości życia. Pamiętajmy, że zdrowy styl życia może znacząco wpłynąć na naszą przyszłość i zdrowie – mówi prof. Piotr Rutkowski, przewodniczący Polskiego Towarzystwa Onkologicznego. Dzięki NSO wprowadzane są nowe sposoby komunikacji z grupami docelowymi programów profilaktycznych. Wyselekcjonowani użytkownicy aplikacji moje IKP otrzymali powiadomienia PUSH dotyczące mammografii oraz profilaktyki raka prostaty. Trwają również prace nad uruchomieniem badań przesiewowych w kierunku raka płuca, który do tej pory realizowany był w ramach pilotażu w 17 ośrodkach w. kraju. Przyszły rok to również wprowadzenie testu HPV dla badań przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy.

W zakresie diagnostyki chorób nowotworowych również nadal mamy wiele do zrobienia. Nadzieją na poprawę badań histopatologicznych jest wdrożenie standardów w patomorfologii zrealizowanych w ramach projektu „Wsparcie procesu poprawy jakości w patomorfologii poprzez wdrożenie standardów akredytacyjnych oraz wzmocnienie kompetencji kadry zarządzającej podmiotami leczniczymi” oraz systemu JGPato. Dużo korzyści dla pacjentów ma przynieść także Krajowa Sieć Onkologiczna, która ma poprawić koordynację opieki nad pacjentem, a także monitorować jakość i dostęp do świadczeń onkologicznych. Wyzwaniem pozostaje jeszcze zwiększenie wykonywania badań molekularnych. Z badań przytoczonych w raporcie Stowarzyszenia na Rzecz Walki z Chorobami Nowotworowymi SANITAS pt.: „Badania genetyczne w Polsce. Stan obecny, potrzeby, problemy, rozwiązania”, wynika, że tylko 35% pacjentów w dużych ośrodkach lub szpitalach klinicznych ma wykonywane badanie biomarkerów, natomiast w średnich czy małych szpitalach oraz zewnętrznych placówkach, laboratoriach i przychodniach – żaden pacjent.

– Diagnostyka genetyczna pozwala na identyfikację specyficznych zmian genetycznych związanych z rozwojem nowotworu, co ma istotne znaczenie zarówno w diagnostyce, jak i planowaniu terapii. Dokładne określenie typu i charakterystyki nowotworu pozwala na lepsze dostosowanie terapii oraz podejście do leczenia oparte na indywidualnych cechach pacjenta. To kluczowy krok w kierunku medycyny personalizowanej, która ma na celu zwiększenie skuteczności terapii i poprawę jakości życia pacjentów – tłumaczy prof. Rutkowski.

– Pamiętajmy jednak, że nadal najważniejsza w onkologii jest profilaktyka i wczesne rozpoznawanie chorób nowotworowych, kiedy leczenie jest stosunkowo proste i związane w dużej mierze z sukcesem terapeutycznym – dodaje prof. Rutkowski.

POPRZEDNI