Udar niedokrwienny mózgu można skutecznie leczyć, jednak kluczowy dla powodzenia terapii jest czas jaki upływa od pierwszych objawów choroby do rozpoczęcia leczenia. Dlatego zdecydowanie lepiej jest udarom zapobiegać. Pomocne są w tym m.in. leki antykoagulacyjne, a także naturalne sposoby profilaktyczne, które może zastosować każdy z nas.

Jak należy się zachować, gdy zaobserwujemy objawy niedokrwiennego udaru mózgu u siebie lub kogoś z otoczenia?

Rzeczywiście jednym z najważniejszych czynników decydujących o efektach leczenia niedokrwiennego udaru mózgu, czyli zawału mózgu jest czas jaki upływa od pierwszego objawu choroby do rozpoczęcia leczenia. Jeżeli podejrzewamy udar mózgu u siebie lub u kogoś z otoczenia, powinniśmy doprowadzić do jak najszybszego transportu chorego do szpitala, w którym jest oddział udarowy. Chory zostanie poddany szybkiej diagnostyce i wdrożone zostanie odpowiednie leczenie. Nie musi to być wysokospecjalistyczny ośrodek. Najważniejsze, żeby trafić pod opiekę specjalistów zajmujących się leczeniem udaru mózgu.

Obecnie udar mózgu leczymy przyczynowo stosując terapię reperfuzyjną. Pierwszą linią terapii jest zastosowanie trombolizy dożylnej umożliwiającej rozpuszczenie skrzepliny zamykającej światło tętnicy. Trombolizę można zastosować do 4,5 godz. od pierwszych objawów udaru mózgu, jednak najlepsze efekty są obserwowane po zastosowaniu jej w ciągu pierwszej godziny. U każdego pacjenta z udarem niedokrwiennym rozważamy także interwencję wewnątrznaczyniową, tzw. trombektomię mechaniczną i w tym kierunku wykonujemy badania obrazowe. U większości pacjentów spełniających kryteria kwalifikacji do trombektomii, zabieg stosowany jest do 6 godziny od początku udaru mózgu. U niektórych pacjentów po spełnieniu kryteriów selekcji w oparciu o stan neurologiczny oraz wyniki tomografii komputerowej głowy możemy zastosować trombektomię do 24 godziny od zachorowania.  

Ryzyko wystąpienia udaru zwiększa się aż pięciokrotnie u chorych z migotaniem przedsionków. Jak te osoby mogą się zabezpieczyć się sprzed udarem mózgu?

Migotanie przedsionków jest jednym z najważniejszych czynników ryzyka udaru mózgu. Nawet 1/5 osób doznających udaru ma migotanie przedsionków. Istnieją sposoby redukcji tego ryzyka poprzez prewencję pierwotną oraz wtórną, w tym drugim przypadku u pacjentów, którzy już doznali udaru mózgu. Ważna jest przewlekła doustna terapia antykoagulacyjna. Jeśli tylko chory ma do niej wskazania, bezwzględnie należy ją rozpocząć jak najszybciej. W sytuacji, kiedy są uzasadnione przeciwwskazania do tego typu leczenia, można rozważyć zabiegową interwencję w postaci zamknięcia uszka lewego przedsionka.

Stosowanie leków przeciwpłytkowych zamiast antykoagulantów w profilaktyce udaru mózgu związanego z migotaniem przedsionków nie ma obecnie zasadności. Najlepsze zabezpieczenie chorych z migotaniem przedsionków przed udarem mózgu zapewnia antykoagulacja.

Warto podkreślić, że choroby zwiększające ryzyko migotania przedsionków są w większości także niezależnymi czynnikami ryzyka udaru mózgu. Dlatego należy kontrolować współobecne z migotaniem przedsionków u pacjenta choroby i stany zwiększające zagrożenie udarem mózgu.

Dostępne są tzw. stare i nowe leki przeciwkrzepliwe. Jakie korzyści daje stosowanie nowoczesnych leków przeciwkrzepliwych?

Antykoagulanty nowej generacji, czyli niebędące antagonistami witaminy K, stosujemy u chorych z niezastawkowym migotaniem przedsionków. Dysponujemy już sporym doświadczeniem w tym zakresie. Badania randomizowane i obserwacyjne wskazują, że te leki są co najmniej tak samo skuteczne w zapobieganiu zdarzeniom zatorowym jak leki starej generacji. Jak wynika z niektórych badań bywają nawet skuteczniejsze w zapobieganiu udarowi mózgu, a także zatorowości obwodowej. I co niezmiernie ważne, charakteryzują się lepszym profilem bezpieczeństwa w zakresie tzw. dużych krwawień. Ich stosowanie wiąże się ze znamiennie niższym ryzykiem krwawienia wewnątrzczaszkowego, a niektóre z nich także redukują ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych.

Z czego wynika większe bezpieczeństwo stosowania nowoczesnych leków przeciwkrzepliwych? 

Przede wszystkim z mniejszego ryzyka krwotoków wewnątrzczaszkowych, w tym tzw. krwotoków letalnych, czyli zakończonych zgonem.

Czy istnieją pozafarmakologiczne metody zmniejszania ryzyka udaru mózgu?

To jest bardzo ważne pytanie, bo często brakuje świadomości, że istnieją metody niefarmakologiczne, komplementarne z terapią lekową. Kluczowa jest modyfikacja stylu życia. A więc odpowiednia dieta, najlepiej śródziemnomorska lub nordycka. Kolejny obszar interwencji to masa ciała, czyli wszelkie działania zmierzające do utrzymania właściwych wartości BMI. Warto unikać używek – palenia papierosów, alkoholu. Potrzebny jest regularny wysiłek fizyczny ze wskazaniem na wysiłek aerobowy. Ten o wykazanej skuteczności w redukcji ryzyka udaru i innych zdarzeń sercowo-naczyniowych to przynajmniej trzy aktywności w tygodniu po co najmniej pół godziny o umiarkowanym lub dużym nasileniu, dostosowane do możliwości danej osoby. Może to być np. szybki spacer. Niestety, są to metody często lekceważone lub niedoceniane przez pacjentów.

Czego najbardziej potrzeba pacjentom po przebytym udarze mózgu?

Z pewnością potrzeba rzetelnej informacji na temat świadczeń, które im przysługują po udarze oraz wsparcia w ich uzyskaniu.  

Średnio tylko około 30% pacjentów trafia po udarze na oddziały rehabilitacyjne w naszym kraju. Jest stanowczo za mało miejsc na tych oddziałach w stosunku do liczby osób, które potrzebują takiego leczenia. Pewna grupa chorych po udarze mózgu w ogóle nie ma możliwości, aby dostać się na oddziały rehabilitacji neurologicznej. Myślę tu o pacjentach z afazją, pacjentach wymagających żywienia dojelitowego oraz o pacjentach z rurkami tracheotomijnymi. Jako Fundacja Udaru Mózgu już od dawna postulujemy o otwarcie oddziałów rehabilitacji neurologicznej również dla takich chorych lub utworzenia dla nich dedykowanych oddziałów, które będą posiadały specjalistyczny sprzęt do opieki nad takimi chorymi oraz odpowiednio wyszkoloną kadrę medyczną.  

Na jakie świadczenia mogą liczyć osoby po udarze mózgu? Gdzie pacjent może uzyskać pomoc?

Nie ma jakiś specjalnych świadczeń dedykowanych osobie po udarze mózgu. Osoba po udarze, która zostaje wypisana ze szpitala do domu wraca pod opiekę lekarza rodzinnego, który powinien stać się koordynatorem jej dalszej opieki medycznej.

Każda osoba po udarze, u której wystąpi jakiś rodzaj niepełnosprawności ruchowej może starać się o przyjęcie na oddział rehabilitacji neurologicznej. Osoba, która nie kwalifikuje się na taki oddział lub nie została do niego przyjęta z powodu braku miejsc wraca do domu. Wówczas rodzina, która przejmuje opiekę nad chorym może starać się o wizyty fizjoterapeuty w ramach tzw. fizjoterapii domowej. Pacjent ma prawo do 80 takich wizyt w ciągu roku po wystąpieniu udaru.

Zachęcamy wszystkie osoby po udarze oraz ich rodziny do kontaktu z naszą Infolinią Udarową pod numerem 605 647 600. Postaramy się odpowiedzieć na wszelkie pytania dotyczące udaru mózgu oraz wskazać wszystkie możliwe formy dostępu do leczenia, rehabilitacji oraz opieki społecznej.

Po udarze ponad połowa chorych zapada na depresję. Jak można zmienić ten stan rzeczy? Jak powinno wyglądać wsparcie psychiczne takiego pacjenta?

Udar mózgu to choroba, która nagle w przeciągu kilku minut może wywrócić nasze dotychczasowe życie do góry nogami. Codziennie spotykam się z osobami, które w ciągu bardzo krótkiego czasu z zupełnie sprawnych i normalnych ludzi zamieniają się w osoby, które nie potrafią samodzielnie wstać z łóżka, a samodzielne pójście od łazianki pozostaje już tylko w strefie marzeń.  Taki stan bardzo często powoduje załamanie psychiczne i depresję.

Z pojawiającą się po udarze mózgu depresją powinno się zacząć walczyć jak najwcześniej. Już na oddziale udarowym pacjent powinien być poddany nadzorowi psychologa, który systematycznie monitorując stan emocjonalny pacjenta w razie niepokojących sygnałów razem z lekarzem prowadzącym podejmie odpowiednie działania prewencyjne.

Po wyjściu ze szpitala pacjent może korzystać z opieki psychologicznej, jaką oferują poradnie psychologiczne. Bardzo mało osób wie, o tym że również NFZ ramach działań swojej infolinii oferuje wsparcie psychologiczne dla osób z depresją. Dzwoniąc na bezpłatny numer infolinii NFZ 800 190 590 można uzyskać możliwość konsultacji ze specjalistą, który podpowie co zrobić, gdyby było potrzebne dalsze wsparcie.

Materiał powstał we współpracy z firmą Pfizer Polska Sp. z o.o. PP-ELI-POL-1985

POPRZEDNI